To historia Józefa Szrubarza. Został zabrany z okolic Orzesza i wywieziony do ZSRR. W domu zostawił żonę i synów. Jego bliscy nigdy nie poznali miejsca spoczynku męża i ojca. - Właściwie nie wiem, jaka była przyczyna deportacji taty. Miałem wtedy 13 lat. Pamiętam go z opaską na ramieniu. Być może był w jakichś tajnych organizacjach patriotycznych w czasie wojny - opowiadał Stefan Szrubarz, jego syn.

Sowiecka gehenna

Józef  nie wrócił do kraju. Według relacji współwięźnia zmarł w obozie. Ale jak, w jakich okolicznościach, co stało się z jago nielicznymi rzeczami osobistymi - tego rodzina nigdy się nie dowiedziała. Człowiek, który powrócił, nie był skłonny opowiadać za dużo. To była pewna norma. Ktokolwiek wracał z łagru - milczał na temat pobytu. Czy tylko z powodu traumatycznych wspomnień? Rodzina nie otrzymała z ZSRR aktu zgonu Szrubarza. Żadnego zaświadczenia o jego pobycie i śmierci. - Jak gdyby wyparował - dodał smutno syn.

Rodziny, które nie posiadały aktu zgonu żywiciela nie miały prawa do świadczeń rentowych. Czasem urzędnicy gmin litowali się i wydawali zaświadczenia "na słowo honoru".

Przeczytaj też:

GOSC.PL DODANE 31.01.2020 AKTUALIZACJA 31.01.2020

"Rozkaż, by zrobiły wszystko, co chcemy!"

Pijani Sowieci stawali się coraz bardziej nachalni wobec zakonnic. Było jasne, o co im naprawdę chodzi. Kiedy Salwatorianie wrócili do domu, w kaplicy zastali makabryczny widok... 

Masowe deportacje wykwalifikowanej siły roboczej spowodowały poważne problemy w funkcjonowaniu przemysłu na Górnym Śląsku. Role mężczyzn w kopalniach, hutach, na kolei i ich ciężką, fizyczną pracę, przejmowały często kobiety.

  Różaniec z brzozy syberyjskiej zrobiony przez księdza Rajmunda Stachurę podczas zsyłki na Syberię Własność: Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 w Radzionkowie Henryk Przondziono /Foto Gość

Górnicy stanowili najliczniejszą grupę deportowanych z Górnego Śląska na Wschód. Nie byli jednak jedyni. Wywieziono wielu innych robotników, przedstawicieli inteligencji, artystów, weteranów powstań śląskich, członków AK, przedwojennych działaczy patriotycznych, słowem tych, którzy w jakikolwiek sposób mogli zagrażać ustanawianiu nowego systemu politycznego. Najtrudniejsze w tym wszystkim jest, że masowe wywózki odbywały się " za zgodą" wielkich zachodnich mocarstw - rzekomo w ramach powojennych reparacji Związku Radzieckiego. Ostatni z deportowanych wracali jeszcze w latach 50. XX wieku.

Ci, którzy trafiali do łagrów na rozległym terenie Związku Radzieckiego, żyli i pracowali w nieludzkich warunkach. Wyniszczająca praca, choroby, ograniczony dostęp do lekarstw, żywności i wody pitnej spowodował, że wielu z nich zakończyło życie na wygnaniu. Zagadka ich życia i śmierci na sowieckich ziemiach do dziś w większości przypadków pozostaje niewyjaśniona.