Tu więziono ojców naszej wolności

Szacuje się, że w twierdzy przetrzymywanych było około 40 tys. osób. Wśród więźniów X Pawilonu znaleźli się członkowie organizacji spiskowych z okresu po powstaniu listopadowym, spiskowców planujących trójzaborowe powstanie w 1846 r., mieszkańców Królestwa Polskiego, uczestników Wiosny Ludów z zaboru pruskiego i austriackiego. Od 1846 roku rozpoczęły się egzekucje na stoku Cytadeli Warszawskiej od strony Nowego Miasta. Tu przetrzymywano i tracono na stokach twierdzy uczestników manifestacji patriotycznych począwszy od 1861 r., duchownych zamykających, w proteście przeciwko wtargnięciu wojsk rosyjskich do świątyń, kościoły oraz spiskowców przeciw zaborcy. Podczas powstania styczniowego jako największe więzienie polityczne Królestwa Polskiego. Władze rosyjskie umieszczały w niej więźniów nie tylko w X Pawilonie, lecz także w innych pomieszczeniach czy fortach.

W Cytadeli znalazło się wówczas około 10 tys. osadzonych, a wielu z nich zostało stąd bezpośrednio zesłanych na Syberię. To właśnie na stokach Cytadeli Warszawskiej stracono 5 sierpnia 1864 r. dyktatora powstania styczniowego Romualda Traugutta oraz członków Rządu Narodowego: Rafała Krajewskiego, Józefa Toczyckiego, Romana Żulińskiego oraz Jana Jeziorańskiego. Egzekucja ta odbyła się na oczach 30 tys. tłumu warszawiaków zgromadzonych na stokach Cytadeli. Pod koniec lat 70. XIX w. do Cytadeli Warszawskiej zaczęli trafiać także działacze socjalistyczni. Następnie więzieni w niej byli działacze PPS, członkowie jej Organizacji Spiskowo-Bojowej, rewolucjoniści z 1905 r. Podczas I wojny światowej Cytadelę Warszawską zajęły wojska niemieckie, utrzymując w niej nadal więzienie. Więziono w niej i stracono m.in. członków Polskiej Organizacji Wojskowej.

Prace rewitalizacyjne prowadzone były dzięki współfinansowaniu ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007-2013, budżetu państwa oraz środków budżetowych Samorządu Województwa Mazowieckiego.

przeczytaj także:

• Łagodnie przyprowadzony
• Modlił się przed śmiercią całą noc